Alliander
VolkerWessels Vastgoed bv en RAU architecten herhuisvesten voor Netwerkbedrijf Liander op innovatieve en duurzame wijze 1.550 medewerkers op bedrijventerrein Nieuwgraaf in Duiven. Het gebouw is in augustus 2015 opgeleverd. Bij de recreatie van het gebouw stonden vijf thema’s centraal: het nieuwe werken, circulariteit, energie positiviteit, relatie met gebied (later genaamd Groene Allianties) en integraliteit.
Projectorganisatie
Door middel van ‘co-creatie' tussen het consortium en de medewerkers is een definitief ontwerp bepaald voor een complex van vijf bestaande gebouwen, die zijn uitgebreid en overkapt door een ‘klimaatkas' met een zwevend dak. Hierbij is maximaal gebruik gemaakt van de bestaande gebouwen. Het gebouwencomplex voorziet in meer dan haar eigen energiebehoefte en levert daardoor energie aan de omgeving gegarandeerd voor 15 jaar. Bij de bouw van het complex zijn grondstoffen en materialen maximaal circulair toegepast. Er is sprake van minimaal 80% circulariteit van grondstoffen. Dit is vastgelegd door middel van een grondstoffenpaspoort.
VolkerWessels Vastgoed en RAU architecten hebben de plannen voor de aanpassing van de gebouwen in Duiven verder uitgewerkt. Het projectteam bestond daarnaast uit Fokkema & Partners (interieur), INNAX (installaties), Boele & van Eesteren (bouwkundige werkzaamheden), KuiperCompagnons (landschap), Van Rossum Raadgevende Ingenieurs (constructie), Aveco de Bondt (bouwfysica, brand en BREEAM) en Turntoo (systeem innovatie).
Energiepositief
Het concept voor de nieuwe huisvesting bestaat uit het bewust behouden en aanpassen van bestaande gebouwen; dit zowel uit economisch, esthetisch als circulair oogpunt. Het gebouw is energiepositief. Niet alleen het gebouwgebonden energieverbruik maar ook het gebruiksgebonden energieverbruik.
Het nieuwe atrium dat ontstaan is door de overkapping verbindt de vijf bestaande panden met één nieuw te realiseren pand, waardoor één efficiënt gebouw gerealiseerd is. Het vormt als het ware een tweede schil om de gebouwen heen. Het energieverbruik isgereduceerd en het comfort van de werkomgeving is toegenomen. De bestaande gebouwen zijn ingepakt met een nieuwe schil. Door de inzet van zonnepanelen en het gebruik van grondwater voor warmte/koudeopslag, is het nieuwe complex CO2-neutraal en is het in staat te voorzien in de eigen energiebehoefte. Overcapaciteit wordt geleverd aan de omgeving.
De zonnepanelen zijn geplaatst boven de parkeerplaatsen waardoor dubbelgebruik van de ruimte ontstaat. In samenwerking met Alliander is gekeken naar reductie van het energieverbruik voor het gebruiksgebonden gedeelte. Zo is de keuken zeer duurzaam en is er bij de inkoop van computers en kopieermachines rekening gehouden met het energieverbruik van de apparaten. Daarnaast kunnen de gebouwen afzonderlijk van elkaar worden gesloten, waardoor mensen zich kunnen concentreren en het gebruik per m2 oppervlakte bij een lage bezettingsgraad wordt geïntensiveerd. Doordat de PV-panelen opzettelijk eerder zijn geplaatst is de bouw destijds energiepositief geweest. Het was voor het eerst in Nederland dat er sprake was van een energiepositieve bouwplaats.
Groene Alliantie
De innovatieve aanpak en het opwekken van schone energie, sluiten aan bij de wens van de gemeente Duiven om ruimte te bieden aan bedrijven die de transitie naar een duurzame energiehuishouding stimuleren. In het vestigingsbeleid op de nieuwe bedrijventerreinen is dit zichtbaar. Daarnaast heeft Alliander zijn duurzame aanpak willen vertalen in gebiedsontwikkeling. Het consortium, Alliander en de gemeente Duiven, heeft daarom de ‘Groene Alliantie' opgericht. Omliggende gemeentes hebben zich hieraan lokale bedrijven gelieerd, met als doel het bedrijventerrein Nieuwgraaf te verduurzamen.
Samen met de omgeving is gewerkt aan een duurzamer bedrijventerrein. Met bedrijven in de omgeving van de locatie zijn gezamenlijk duurzame initiatieven opgezet. Normaal gesproken werken bedrijven zelfstandig, maar juist het samenwerken een bedrijventerrein biedt veel voordelen. In gezamenlijkheid worden initiatieven opgepakt op het gebied van:
-
Afval = grondstof, waarbij doelen gesteld worden, zoals halvering van de afval-footprint;
-
Duurzame mobiliteit, waarbij aandacht is voor fietsroutes, openbaar vervoer, elektrisch vervoer (incl. inductief), carpooling en slim parkeren;
-
Duurzame energie, gezamenlijke inkoop van PV-panelen voor bedrijven en particulieren en GEN (Gebieden Energie Neutraal);
-
Groen Netwerk, ecologie, landschap en langzaamverkeer routes;
-
Duurzaam delen, kennis, ervaring, contacten en faciliteiten.
Het nieuwe werken
Het gebouwencomplex isingericht volgens de principes van Het Nieuwe Werken, met in totaal ruim 697 flexibele arbo werkplekken en 144 flexibele tijdelijke werkplekken. De totale oppervlakte blijft door het zeer efficiënte ontwerp beperkt tot 25.000m2. De bruggen tussen de bestaande gebouwen dragen actief bij aan het verbinden en ontmoeten van de medewerkers. De bruggen zijn niet alleen verbindingen tussen gebouwen, maar maakt ontmoeten ook mogelijk. Zo zijn op de bruggen zitplekken gerealiseerd en staan de kopieer- en koffiemachines er. Hierdoor komen mensen in beweging. Het resultaat is een BREEAM Outstanding certificaat voor de recreatie van de bestaande Alliander locatie.
Voorheen waren de kantoren van Alliander verspreid. De concentratie naar de locaties Arnhem en Duiven en het duurzaam verbouwen van de locatie in Duiven hebben voor een besparing van de huisvestingskosten van Alliander gezorgd. De komende jaren zijn de huisvestingskosten lager en is Alliander efficiënter. Tevens draagt de herontwikkeling van de locatie bij aan Alliander als innovatief netwerkbedrijf en verkleint zij hiermee de milieulast. Hieruit blijkt dat duurzaam herontwikkelen tot een win-win situatie leidt.
Circulariteit
Circulariteit is integraal onderdeel geweest van het ontwerp. Dit blijkt onder andere uit:
-
Hergebruik bestaande gebouwen (83% is blijven staan van het oppervlakte);
-
Hergebruik bestaande constructie, bestaande staalconstructie is hergebruikt bij het optoppen van het gebouw;
-
Gebouwen zijn ontdaan van bestaande gevels, waardoor fundering niet aangepast moest worden bij het optoppen van het gebouw;
-
Al het sloopbeton heeft een plek gevonden als grindvervanger in nieuw beton;
-
Staalconstructies zijn met behulp van achtbaanbouwers geminimaliseerd in gewicht, waardoor onnodig grondstofgebruik is voorkomen;
-
Bestaande bitumen daken zijn teruggebracht naar de bitumen fabriek en gerecycled in de keten;
-
Afval is voor meer dan 90% gerecylced tijdens de bouw;
-
De binnengevels zijn gemaakt van afvalhout dat de verbrandingsoven in zou gaan, uitgevoerd door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt;
-
Hergebruik bestaande toiletten;
-
Hergebruik bestaande plafondplaten;
-
Hergebruik Alliander bedrijfskleding als geluidsisolatiemateriaal;
-
Deuren zijn hergebruikt voor nieuwe meubels.
Vernieuwend
Het bijzondere van deze aanbesteding was dat de aanbesteding plaatsvond op basis van ambities, zoals circulariteit, Het Nieuwe Werken, relatie met gebied, energieneutraal en integraliteit in plaats van op exacte output specificaties. Dit heeft tot grote innovatie in de bouwkolom geleid. Daarnaast heeft het consorium de lat hoog gelegd en geen concessies gedaan aan de ambities. Om grondstoffen te kunnen hergebruiken is het noodzakelijk dat bekend is welke grondstoffen in het gebouwen worden gebruikt. Het consortium heeft daarom voor het project Huisvesting Alliander te Duiven een grondstoffenpaspoort gemaakt, om het hergebruik van materialen nu en in de toekomst te stimuleren. Hiermee is de vraag naar nieuwe grondstoffen verminderd.
In het gebouw is een innovatief klimatiseringsysteem toegepast. Het systeem, BaOpt, realiseert in de kantoren, maar vooral in het Atrium, een zeer comfortabel binnenklimaat. Het vraaggestuurde BaOpt systeem werkt met klimaatzones (bijvoorbeeld een kantoor, een flexwerkruimte, een gang, een atrium of een zaal) die op basis van luchtkwaliteit (CO2, temperatuur, luchtvochtigheid) worden geregeld. Daarnaast is er gebruik gemaakt van een innovatief LED verlichtingssysteem van Philips (LED POE), welke werkt op gelijkstroom, waardoor energieverliezen worden beperkt en gebruikers door middel van hun smartphone de lichtintensiteit kunnen sturen.
Bovenal is er sprake van een unieke samenwerking, die motiverend en inspirerend heeft gewerkt. Samen met Alliander is het gebouw vormgegeven. Er is informatie uit de Alliander organisatie verkregen om zo een zo optimaal mogelijk gebouw te realiseren. Alliander is nauw betrokken geweest bij de keuzes en mogelijkheden om tot op het laatst wijzigingen aan te brengen in het ontwerp. Het resultaat is een duurzaam, fantastisch ontwerp met zeer goede en comfortabele werkplekken, een gebouw van grote omvang dat energiepositief is en die voorzien is van een grondstoffenpaspoort.
Tips voor een volgend project
Om in de toekomst een soortgelijk project te realiseren is het ontwikkelproces kritisch bekeken. Zo dient BREEAM zo vroeg mogelijk in het project meegenomen te worden. Alle partijen dienen zich hieraan te committeren en hun verantwoordelijkheid hiervoor te nemen. Het is daarom van belang dat in een vroeg stadium een reële inschatting wordt gemaakt van de haalbaarheid en de kosten van de verschillende credits. Ook in de loop van het traject dient herhaaldelijk een update gemaakt te worden van de haalbaarheid en de kosten. Het aanpassen van het standaard bestek kost relatief veel tijd, echter draagt het bij aan het eenvoudiger halen van de BREEAM punten.